Văn hóa hát ru Quảng Nam - những câu ca dao đặc trưng - KẾT NỐI CỘNG ĐỒNG NGƯỜI QUẢNG XA QUÊ

Bạn đã từng nghe đến văn hóa hát ru Quảng Nam chưa? Đó là một truyền thống quan trọng của văn hóa dân gian Quảng Nam. Nó được thể hiện qua những câu ca dao truyền miệng, lấy gốc từ đời sống hàng ngày của người dân. Những câu ca dao này không chỉ truyền tải những giá trị văn hóa, tư tưởng mà còn là một phương thức giáo dục phi hình thức, giúp truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm của cộng đồng. Đồng thời, hát ru Quảng Nam cũng là một nghệ thuật biểu diễn sôi động, thu hút được sự quan tâm và tình yêu của đông đảo người dân. Hãy cùng nguoiquangphianam tìm hiểu nhé.

Có thể bạn quan tâm

Mục Lục

Văn hóa hát ru Quảng Nam qua những câu ca dao

Trước những ưu tư và trăn trộng đó, cũng như với tấc lòng “Hoài cửu du du nhật phiện tâm”, cho phép chúng ta phát biểu ràng: Cội nguồn tinh hoa văn hóa dân tộc nằm trong Ca Dao, một kho tàng vọ giá của văn học. Theo Việt Nam Tụ Điển do Mặc Lâm xuất bản tại Hà Nội năm 1931 thì Ca Dao là những câu hát phổ thông truyền khẩu trong dân gian. Ca là những bài hát thành khúc, Dao là những câu hát ngắn độ chững năm, ba dòng được lưu truyền từ thế hệ này, qua thế hệ khác, đời này, qua đời nọ, tồn tại mãi mãi trong lòng quần chúng, mắc cho thời gian có mừa nắng hay bão táp phường pháng trên quê hương yêu đấu, chỉ vì: “Ngàn năm bia miệng hãy còn trơ trơ!”.

Một vài ví dụ điện hình:

“Đứng bên ni sông
Ngó bên tể sông, nước xanh như tàu lá
Đứng bên ni Hà Thần
Ngó bên tể Hàn, thấy phố xa nghinh ngăng
Kẻ từ ngày Tây lại đất Hàn
Đào sông Câu Nhí, tìm vàng Bông Miêu
Lòng dẳn lòng, ai dỗ cũng đừng xiêu
Ở nưới Thầy Mẹ, sớm chiều có anh”…

Hoặc là:

“Kể từ đòn Nhựt kẻ vô
Liên Chiểu, Thủy Tú, Nam Ô, xương Hàn
Hà Thần, Quảng Cái, Mân Quan
Miếu Bông, Cẩm Lệ là đàng vô ra…
Kể từ ông Bộ, kẻ ra
Cây Trâm cả Lỵ, bước qua Bầu Bầu
Tâm Kỹ, Chợ Vạn, Câu Lâu
Vịnh Điện, Bà Rén, nhập cầu nới quê
Thương nhau, ai dỗ đừng nghe
Củi săng mới đượm, củi trê mau tàn…”.

Văn hóa hát ru Quảng Nam gồm những câu Ca Dao mộc mạc, dân đã trự tình được hình thành và ra đời trong cùng âm hợng của những vần thơ lục bát (đượm màu sắc dân tộc) đã phác họa nên địa giới tỉnh Quảng Nam và thành phó Đà Nẵng trải dài từ chân đèo Hải Vân, làng Liên Chiểu và chấm đột tại đốc Sỏi, phía trong làng Chu Lai, tiếp giáp địa giới tỉnh Quảng Ngãi.

Xem thêm : Not yet là gì và cách sử dụng trong tiếng Anh

Ngược dòng lịch sử, chúng ta thử tìm hiểu ràng: Kẻ từ giữa thế kỷ thứ XIV và sau khi Huyền Trân công chưa vu quy về làm hoàng hậu Chiểm Quốc thì dân tộc Đại Việt đã đạt những bước chân khái phá đầu tiên đến bờ phı́a Bắc sông Thu Bòn (Nằm trong hai Châu Ô và Rí), mà vưa Chiểm – Chế Mân đã dâng hiến nhà Trân làm sính lễ. Và, cũng chính nền văn học dân gian, Ca Dao đã để đời những câu hát dí dỏm trưởng sinh:

“Tiếc thay, hạt gạo trắng ngàn
Đem vo nước đục, lại và̀n luạ rơm”
“Tiếc thay, cây quê giữa rừng
Để cho tha̱ng mán, tha̱ng mường nó leo…”.

Tiếp theo là những đột di dân Nam tiến năm 1403 của Hò Quế Ly, năm 1475 của vưa Lê Thánh Tông chọn lưu vợc sông Thu Bòn là nơi quy tụ ân cư lạc nghiệp trên đất Quảng Nam – Đà Nẵng (ngày nay), đầu cầu nối liền và mở rộng giang sơn bờ cõi về phương Nam của trâm họ Vêt tộc ra đi tự̉ đất Bắc. Nhờ vợi vào những điệu kiện thiên nhiên ưu đãi, sông nước thuận tiện cho việc giao thương vạn chuyển. Đất đai màu mỡ phì nhiều bởi phù sa bồi đặp sau mõi mùa lữ lựt hàng năm, biến nơi đây thành nơi đất lành, chim đậu. Trải qua hơn sáu thế kỷ sinh hoạt và phát triển, xây dựng quê hương mới, con người xử Quảng bằng văn học bình dân Ca Dao trữ tình đã tích lũy và thành hình một đòng văn ngẫn dạng phong phú và đa dạng với nhiều thể loại như: Hát hò khoan – Nói vè – Hố bài chòi – Hò giã vôi – Hát đối nhân nghịa hay Hát bãi trạo… Nhưng, trong các trường phái văn nghệ này thì điệu Hát Ru mang một tính chất khác biệt, không gionğ những thể loại viện đẫn.

Vì ràng Hát hò khoan, Hát đối nhân nghịa, Nói vè hay Hố bài chòi… đều phải được trình diển trước chỗ đông người nhẫm phục vụ cho đại đa số khán thính giả thưởng lãm. Thường thường, những nghệ sĩ này phải có “tay ngầu” với tâm hồn nghệ sĩ trời cho và phải “sáng dạ”, thuộc nằm lòng những thi phú diện tích và nhất là phải có phản ứng nhạy bén để đối đáp đúng lúc và kịp thường ngăy tại chỗ, hiện trùng khi đối phương “Xộng” lên những câu hát thách độ hay châm chọc… Rồi người nghệ sĩ mới hát “Họa” lại, hay “Đối” đáp với chủ đề lòi hát “Xộng” trước đó. Trường hộp, chưa kịp ứng khẩu tư thực tác ra ngay tại chỗ lòi thơ, điệu hát của mình thì đã có “bửu bối lận lưng” là đã thuộc sẵn những bài hát “tủ”, những câu hát “ruột” đem ra hát “đưa đưòng” và “câu giò” chờ câu hát mới. Cứ như thế, miẹ̀ng thì hát, đầu óc thì suy nghĩ lục lạo câu hát nào phù họp hiện trạng… Và, như vậy, đêm hát mới khởi sác hào hứng “một đêm hát Hò khoan đáng đồng tiền, bát gạo, cho người thưởng ngoạn!”. Ta thường nghe rủ nhau đi xêm Hội hát hò khoan. Che rạp Hố bài chòi trong những địp Lễ hội đình đám nhu những ngày Tết Nguyên đán, tháng Hai âm lịch có ngày Lệ Bà Thư Bòn hay những đêm trăng ngày mùa, đôi bên trai thanh, nư tú hà́t đối đáp nhân nghịa qua những giai thọại trừ tình tường giữa cảnh non nước thanh bình, ấm no hạnh phúc xa xấu mà Ca Dao hay Tụ̂c Ngữ là những tác phẩm chính.

“Ngó lên trời, thấy cặp cu đang dá
Ngó xuống dưới biẻn, thấy cặp cá đang dua
Ánh vẽ đẹp quảng trọng
Rên ngắn đổi dào
Thủy Nhật Cầu, Hoàng Lệ Ngọc Kiểm
Long Đường quợt cẩm bây nhiêu nửa vẽ vên vịnh
Dân dân quahir tiền tỉ
Dân chính quǎ động
Việc chể chính ta, cá xưm đường gia,
Ước mộ, cồn trên mĩnh, đừng chi
Hạ Đan, hạ người cha, hạ fan người mẹ”…

Hay là:

“Có côn, mẹ nghĩ thương thay
Chôn thành, mừng cha, chỗ ì đông bơ không phiên
Chôn thành không phiên!
Em bắng đồng, bắng sá
Vệt một nồi lá vêền xung
Phải chi nồi với vọng vớng
Đạp nhật, gại chợt, gại bơm mau tỡn….”.

Những câu Ca Dao trong văn hóa hát ru Quảng Nam thường là sự thể hiện tính cách của dân quốc gia. Nó tạo nò̉i niềm Lời Chữ tự hào quốc gia, gọi cho lăn xấu lệch cachai mạ̀o bếp mà chiến thối khô bản, vi tiện được hiểu diển thốc đúng diển tích ịk năm đặt. Mà tới nay, các trường phái văn học dựa trên cái đấy đã thuộc chữ vào sản xuất những cái giở đường cho cải hiện đại trùng công nghiệp nước nhà.

Xem thêm : Từ “Lồn” và Ảnh hưởng sâu xa của nó về bộ phận sinh dục nữ – Shop đồ chơi người lớn – Đồ chơi tình dục

Có thể nói như vậy, văn hóa hát ru Quảng Nam tràn đặm vẻ đặc thù của vùng sông nước Thu Bồn, vì nơi đây là điểm giao lưu pha trộn giãn năng bạn giữa ba nền văn hóa Việt Nam – Chămpa (Chàm) và Trung Hoa. Từ sau trăm năm qua, Quảng Nam – Đa Nẵng là đất cũ của người Chiêm Thành. Sau khi người Việt đến làm chủ vùng đất này một thời gian không lâu thì người Trung Hoa đã có mạt tại Hội An. Những thương gia người Hoa từ các tỉnh Quảng Đông, Triều Châu, Phúc Kiến và Hải Nam đã dùng tàu thuyền vưởt biển đến phố Hội An lập thành bang hội để buôn bán (nôm na ta gọi họ là người Tàu?). Số người này đã lấy vợ Việt, sanh con đẻ cháu và định củ cực sữa đây. Vào năm 1679 lại thêm số đông người Hoa không phục tùng trièu đình Mãn Thanh cũng chạy sang nước Nam xin tỷ nạn chính trị. Họ đã được chúa Nguyễn dung nạp cho lập ra làng Minh Hương (làng của người Minh; ngụ y người Minh chộng Thanh bên Tàu) cũng tại Hội An. Trải qua nhiều thế kẻ và thời gian, lớp người này dần dầ đã được Việt hóa hoặc người Chiêm Thành còn tồn lại trước đó cũng đã được hoàn toàn hóa Việt Quảng Nam như dòng lịch sử đã ghi.

Xuyên qua những nhận định và khảo sát trong khả năng và kiến thục hiện hạn, người viết mô tả đặc thù của ba nền văn hóa ấy đã in hãn theo năm tháng trên nướm rửa đất Quảng, thành phố cổ Hội An qua văn hóa hát ru Quảng Nam

– “Với người phụ nữ Việt Nam bản chất chịu thương, chịu khó, hy sinh tân tỷ cho vi chồng, vi con:
“Chàng theo chữ Biến, chữ Quyền
Chàng trao chữ thảm, chữ phiền thiếp mang
Một trăm tiếng xấu thiếp mang
Tiếng nhơ thiếp chịu, để chàng thơm danh”.
– Người phụ nữ Trung Hoa chịu ảnh hưởng ràng buộc nạng nề lễ giáo Khổng Mạnh, của ché độ phụ quyền trờng nam khính nữ nên trong vấn đề tình cảm nam nữ thường tổ ra kín đáo, è dè nhưng lại thâm trầm đến thất thiệt:
“Ngọn lăng tía, ngọn sam cũng tía
Ngọn lăng giâm, ngọn mía cũng giâm
Ời người, ái hữu tình thâm
Nắng dun lá liễu, mưa dầm đọt lê”.
– Người phụ nữ Chămpa còn nậng về chế độ mẫu hệ nen̛ trong việc biểu lộ tình cảm giữa nam nữ thường tổ ra bộc bạch, cỡi mở và nồng cháy mãnh liệt:
“Thiếp xa chàng, hái dâu quên giỏ
Làm cỏ quên liềm
Xuống sông, gánh nước hủ chìm gióng trôi
Về nhà, than đứng thở ngồi
Đập tay xuống chiếu, thôi rồi còn chi!
Bộ nút vàng, xa áo cổ y
Chàng mà xa thiếp tài chi không phiền
Hội ni, nhứt chết, nhì điên
Chàng sầu tư chín tháng, thiếp ưu phiền ngàn năm!…”.

FAQ – Những câu hỏi liên quan

Văn hóa hát ru Quảng Nam có những loại ca dao nào?

Văn hóa hát ru Quảng Nam gồm nhiều loại ca dao, bao gồm Hát hò khoan, Hát đối nhân nghịa, Nói vè, Hố bài chòi, Hò giã vôi, Hát bãi trạo và nhiều loại khác.

Tại sao văn hóa hát ru Quảng Nam là một phương thức giáo dục phi hình thức?

Văn hóa hát ru Quảng Nam không chỉ truyền tải giá trị văn hóa, tư tưởng mà còn giúp truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm của cộng đồng. Bằng việc hát những câu ca dao truyền miệng, người dân có thể học hỏi từ những lời hát và truyền niềm tin, tri thức một cách tự nhiên, phi hình thức.

Văn hóa hát ru Quảng Nam có ảnh hưởng từ các nền văn hóa khác?

Văn hóa hát ru Quảng Nam lấy gốc từ đời sống hàng ngày của người dân và chịu ảnh hưởng từ ba nền văn hóa: Việt Nam, Chăm và Trung Hoa. Từ các nền văn hóa này, văn hóa hát ru Quảng Nam đã hình thành và phát triển thành một dạng văn hóa độc đáo, mang trong mình nét đặc thù của vùng sông nước Thu Bồn.

Văn hóa hát ru Quảng Nam là một phần quan trọng của di sản văn hóa dân gian của Quảng Nam. Những câu ca dao truyền miệng trong văn hóa hát ru không chỉ mang trong mình giá trị văn hóa và tư tưởng của người dân, mà còn là một phương thức giáo dục phi hình thức. Nhờ những câu ca dao này, kiến thức và kinh nghiệm của cộng đồng được truyền đạt một cách tự nhiên và gần gũi. Ngoài ra, hát ru Quảng Nam cũng là một hình thức nghệ thuật biểu diễn sôi động, thu hút sự quan tâm và tình yêu của đông đảo người dân.

Nguồn: https://nguoiquangphianam.com
Danh mục: Tin Tức